W prawidłowo funkcjonującej rodzinie swoje obowiązki opiekuńczo-wychowawcze
w stosunku do dzieci wypełniają rodzice naturalni, pełniąc władzę rodzicielską, którą należy rozumieć, jako obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka z poszanowaniem jego praw i godności.
W sytuacjach kryzysowych, gdy rodzina nie jest w stanie poradzić sobie z problemami: nie może, nie potrafi, bądź nie chce zajmować się dzieckiem, zachodzi konieczność udzielania mu pomocy, wsparcia zewnętrznego lub interwencji. W takiej sytuacji, w myśl konstytucjonalnej zasady pomocniczości, dziecko ma prawo do opieki i pomocy, w tym do pieczy zastępczej.
Zgodnie z tym, piecza zastępcza to prawna forma sprawowania opieki nad dziećmi pozbawionymi całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej, a także nad dziećmi niedostosowanymi społecznie. Chodzi w szczególności o dzieci osierocone lub takie, których biologiczni rodzice są nieznani albo mają ograniczenie władzy rodzicielskiej lub są jej całkowicie pozbawieni.
W myśl Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, opieka zastępcza nad dzieckiem sprawowana jest zarówno w formie rodzinnej i instytucjonalnej.
Formy rodzinnej pieczy zastępczej
Rodziny zastępcze:
spokrewniona, którą mogą tworzyć małżonkowie lub osoba nie pozostająca w związku małżeńskim będący krewnymi wstępnymi (dziadkowie) lub rodzeństwo dziecka;
– niezawodowa, którą tworzą małżonkowie lub osoby nie pozostające w związku małżeńskim:
krewni (ciocia, wujek, cioteczne rodzeństwo) i powinowaci oraz osoby niespokrewnione z dzieckiem. Kandydaci na niezawodową rodzinę zastępczą poznają szczegółowo problemy konkretnego dziecka oraz przechodzą szkolenie z zakresu praktycznych umiejętności wychowawczych oraz prawidłowości rozwojowych dziecka.
– zawodowa – również mogą ją tworzyć małżonkowie lub osoby nie pozostające w związku małżeńskim nie będące wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, którzy funkcjonowali już co najmniej 3 lata jako rodzina zastępcza niezawodowa, posiadająca pozytywną opinię koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Starosta zawiera umowę z taką rodziną w oparciu o jej osobisty wniosek. W zawodowej rodzinie zastępczej przebywać może nie więcej niż troje dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletniość przebywając w pieczy zastępczej.
2. Instytucjonalna piecza zastępcza:
Placówka opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego – Dom Dziecka w Pawłówce Nowej 1, 16-427 Przerośl.
Zgodnie z art. 193 i 194 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej rodzice biologiczni zobowiązani są do ponoszenia odpłatności za pobyt ich dzieci w pieczy zastępczej. Są to osoby w większości niezaradne życiowo, bezradne w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego.